ગાંધીનગર. પંચાક્ષરી નામ. રાજ્યનું પાટનગર. ચંડીગઢ પેટર્ન પ્રમાણે બનાવેલું શહેર. અન્ડરગ્રાઉન્ડ વીજ કેબલને લીધે વાયરોના ગૂંચળાથી મુક્ત શહેર. લાંબા પહોળા રસ્તા, બાગબગીચા.
ગાંધીનગર જોયું ન હોય એણે આટલું સાંભળ્યું હોય. કહેવત છે કે જીવ્યા કરતાં જોયું ભલું. ગાંધીનગરમાં માત્ર શ્વાસ લીધા હોય રે ટુકું રોકાણ કર્યું હોય તે પ્રથમ પ્રેમની જેમ ગાંધીનગરને ભૂલી ન શકે . નાસૂર બની જાય.
ગુજરાત જાહેર સેવા આયોગે છયાંશીની સાલમાં સચિવાલય કારકુનની પરીક્ષાનું પરિણામ પ્રસિદ્ધ કર્યું . ૨૦૯ જેટલા નલીબદારને સરકારના જમાઈ બનવા મિંઢોળ બંધાયું. બાકીના માટે નેકસ્ટ ટાઈમ .
જીએડી તરીકે ઓળખાતા વિભાગે ખાખી પરબીડિયામાં મે મહિનામાં તાલીમ ગોઠવવાની જાણ કરી. આંતરરાષ્ટ્રીય મજૂર દિવસે પહેલાં એંશીની તાલીમ શરૂ થઈ. આ છોકરાઓમાંથી કોઈ ઉના,ઉપલેટા, મોરબી,માણાવદર. શાપુરના. ગાંધીનગર જોઈને ગાંડા ગાંડા થઈ ગયેલા.તાલીમમાં પરિચય થાય અનેસૌરાષ્ટ્રના પાંચસાત છોકરાઓએ સેકટર ૧૬ મા પેટાભાડે રહેવાનું શરૂ કર્યું . નવાસવા હોય એટલે લોજ ગોતે. તે સમયે આદર્શ લોજ સૌની બિનહરીફ પસંદ. એક તો દોઢસો રૂપિયામાં આંખો મહિનો જમાડે. દસ કટ આપે. દસ ટંક જમવા ન જાવ તો તે દસ ટંકના પૈસા મજરે મળે.આ બધા તો સરકારના ભાવિ અધિકારી. નાણાકીય ઔચિત્યનો સિદ્ધાંત તેમના લોહીમાં વહેવા માંડે. આ સિધ્ધાંતનો સરળ અર્થ એ કે ફદિયા વાપરવામાં કરકસર કરવી. ત્રેવડ ત્રીજો ભાઈ. શરૂઆતમાં ના છૂટકે લોજમાં જમવું પડે . પછી ગણતરી કરી કે પાંચ-છ જણ હાથે રાંધીએ તો પંચોતેર ટકા રકમનો ખર્ચ થાય. પૈસા વધે એમાંથી સવાર- સાંજના ચા-પાણી થઈ જાય તે લટકામાં. બધાએ વાત વધાવી લીધી. તે સિવાય વિકલ્પ પક્ષ ન હતો. કેમ કે, તાલીમમાં સાડી ચારસોનું સ્ટાઈપેન્ડ મળે. આજની જેમ કાલીમીઓને પૂરો પગાર મળે નહી. એ સમયે પગાર એટલે શું ? ૨૬૦-૪૦૦ નો ગ્રેડ. કુલ પગાર સાડી નવસો. બધું કપાઈને હાથમાં પાંચસો રૂપરડી માંડ આવે.આજે કડિયાને એક દિવસના સાતસે રૂપિયાનું રોજ મળે છે.
સરવાળે હાથે રસોઈ કરવાનું નક્કી થયું . આ તો ભાવિ અધિકારી . ઠરાવ, પરિપત્રો, જાહેરનામા, નિયમો, કાયદા, બાયલોઝ સાથે પનારો પડવાનો!! એટલે જયેશ -દિનેશ શાક સમારવાની કામગીરી ફળવાની. મહેશ – બાદી રોટલીના માસ્ટર. એમને રસોઇયાનો રોલ મળ્યો.ગીરીશને સાફ સફાઇ સોંપાઈ. બધું બખડજંતર ગોઠવાઈ ગયું. રસોઈ એવી સરસ બને કે ક્યારેક પરણેલા પાડોશીઓ ધમધમાટ ભરેલા શાકનો ટેસ્ટ કરવા વાટકી શાક માંગી જાય.
બન્યું એવું કે તાલીમની પરીક્ષામાં બાદી- ગીરીશ નાપાસ થયા. એ સમયે અત્યાર જેવા ઉદાર નિયમો નહી . તાલીમની પરીક્ષામાં નાપાસ થાય તેને સ્ટાઈપેન્ડ મળતું બંધ થઈ જાય . ઘરે રહીને પરીક્ષા પદરના ખર્ચે દેવાની. પાસ થાય તો નોકરી કાયમી થાય નહીતર જય માતાજી.
બંને જણા ઘરે તો નાપાસ થવાની વાત કહી ન શકે. બધાએ શિખર મંત્રણા કરી . બનેએ તેમના ઘર જવાનું નહી અહીં રહી પરીક્ષાની તૈયારી કરવાની. હવે બંનેએ ગૃહિણીનો રોલ કરવાનો કચરાંપોતા , રસોઈ, વાસણ કરવાના. બાકીના ત્રણ નોકરી કરવા જાય. તેમના પગારમાંથી ઘરખર્ચ ચલાવવાનો.આમ, ગાડી સરાડે ચડી.
બાદી અને ગીરીશ રોટલી બનાવે . રોટલી વધે તે ગાય કૂતરા કે એંઠવાડની ચાટમાં ન નાંખે . જમ્યા બાદવધેલી રોટલી રસોડાના ઓપન માળિયામાં નીચેથી ઘા કરી ફેંકે. માળિયામાં ઘણી રોટલી પડી હશે.
પગાર થવા્ એકાદ દિવસની વાર હશે. સાંજની રસોઈ કરવા સાંજના પાંચ વાગ્યો બાદીએ લોટના ડબ્બાનું ઢાંકણું ખોલ્યું. કેના હોંશ ઉડી ગયા. લોટનો ડબ્બો સમૂચો ખાલી હતો. ઘરમાં પૈસા નહીં. એ જમાનામાં લેન્ડલાઈન ફોન પણ લકઝરી કહેવાય. નાયબ સચિવના ઘરે સરકારી ફોન મળે. દરેક સેકટરમાં સરકારી મકાનોના મરામત અને બીજી કામગીરી માટે ઈન્કવાયરી ઓફિસ રહેતા. ત્યાં ફોન કરવાનો જેનું કામ હોય તેનું નામ અને કવાર્ટર નંબર બોલવાનો. ઈન્કવાયરી કચેરીના કર્મચારી એક ચબરખીમાં ફોન કરનારનું નામ અને નંબર લખી સાઈકલ પર રોજમદારને તમારે ઘરે મોકલે. ઓફિસમાં સેકશન અધિકારી કડક અને ખડુસ ચીટકું . ઘાસની ગંજીના કૂતરા જેવો ફોન કરે નહી ને કરવા દે નહી.એટલે ફોન કરી મદદ પણ ન માંગી શકાય.
બાદી અને ગીરીશ નિમાણા થઈને બેઠેલા. બાદીની ટયુબલાઈટ સારી. ઝડપથી સ્પાર્ક થાય. દહીં પડ્યું હતું.ગીરીશને કહ્યું કે માળિયે ચડી જા.
“શા માટે”ગીરીશ પૂછ્યું.
ગીરીશ માળિયે ચડી ગયો. પેલી બધી રોટલીઓ હેઠે ઉતાર.ગીરીશે રોટલીઓ હેઠે ઉતારી.બંનેએ મસોતું ભીનું કરી રોટલીઓ લૂંછી નાંખી.તેનો ભૂકકો કરી તેલમાં હીંગ અને રાય નાંખી વઘારી. હળદર અને લાલ મરચું નાંખ્યું. મીઠું નાંખવાની જરૂર હતી નહી. બંનેના અશ્રુઓથી મીઠાની ખોટ પિરાઈ ગઈ. દહી નાંખી થોડીવારમાં ડીનર તૈયાર કરી નાંખ્યું . બધા આવ્યા. ડીનર કર્યું. પછી માંડીને બધા મોકળા મને રડયા. ક્રિકેટની મેચ શરૂ થાય તે પહેલાં કૂંડાળું કરી એકબીજાના ખભે હાથ રાખી એકતાને પ્રદર્શિત કરે તેમ એકમેકને ભેટીને શ્રાવણ-ભાદરવો વહેડાવ્યો.
આ ઘટનાને વરસો વીતી ગયા.બધા સારી રીતે સેટ થઈ ગયા છે. આ ઘટનાને યાદ કરી વઘારેલી રોટલીના અપ્રતિમ સ્વાદને યાદપણ કરે છે તો આંખમાં અનાયાસ અશ્રુઓ ધસી આવે છે. જયાં અશ્રુબંધી કારગર નીવડતી નથી. ગુલાબસેડળ= વધારેલી રોટલી, ચંદ્રકલા, ચંદ્રચકોરી
– ભરત વૈષ્ણવ
